In het boek Nog wat geleerd vandaag? behandelt Huygen de kennisoverdracht. In het goed leesbare boek slaagt hij er echter niet in het WAT te definiëren. Dat is toch wel nodig omdat de afgelopen 10 jaar de focus van het begrijpend lezen verschoven is van een gerichtheid op het leren van technieken, strategieën en vaardigheden die algemeen (generiek) inzetbaar zouden moeten zijn naar een visie waarbij begrijpend lezen in dienst wordt gesteld van kennis en inzicht. Dat is de koppeling tussen wereldoriëntatie en begrijpend lezen. Via leesbegrip wordt kennis en inzicht vergroot.
De gerichtheid op kennis betekent dat de oude doelen ook niet meer op de oude manier bruikbaar zijn.
Een voorbeeld
Een belangrijk doel was vroeger het bepalen van de hoofdgedachte van de teksten of het onderscheiden van hoofd- en bijzaken. Dat is nog steeds belangrijk, maar minder als generieke vaardigheid, maar als vaardigheid met betrekking tot de kennis die verworven moet worden.
Oldschool is: bepaal de hoofdgedachte van deze tekst (of woorden van gelijke strekking)
Newschool is: geef aan wat belangrijk is om van deze tekst te onthouden en noteer die kennis in je kennisportfolio. (Een portfolio is onmisbaar om kennis te herhalen)
Dat betekent tevens dat ook de SLO-voorstellen voor de nieuwe kerndoelen die vertaalslag nog missen en achter de ontwikkeling aanlopen.
Dit voorbeeld laat ook zien dat vaardigheidsdoelen steeds geformuleerd dienen te worden vanuit de blik van kennisvergroting en inzichttoename.
Naast kennis gaat het ook om inzichten. Inzicht heeft te maken met het beantwoorden van waaromvragen, relatievragen zoals middel-doel en oorzaak en gevolg en probleem-oplossingrelaties.
Kennis is weten hoe een sluis werkt, inzicht is weten waarom we 2000 sluizen nodig hebben in Nederland.
Naast deze vaardigheden is het belangrijk dat kinderen aan kunnen geven wat de bedoeling is van de tekst en hoe de tekst is opgebouwd (de structuur). Deze vragen en de twee eerder genoemde basisvaardigheden hebben ze ook nodig om zelfstandig een tekst te kunnen schrijven.
Aanbevelingen
Basaal voor het tekstbegrip dat tot kennis en inzicht toename moet leiden zijn:
1. Het zelf (dus geen multiple choice) aan kunnen geven welke kennis belangrijk is om te onthouden en in het kennisportfolio te noteren.
2. Het zelf (dus geen multiple choice) aan kunnen geven welke inzichten belangrijk zijn om te onthouden en in het kennisportfolio te noteren. Om dat te kunnen doen, moeten de relaties in de tekst bepaald kunnen worden (oorzaak-gevolg, middel-doel, probleem-oplossing).
3. Om 1 en 2 te kunnen doen is de vaardigheid van close reading belangrijk zoals met een voorbeeld geïllustreerd is bij 2.2.
4. Kinderen moeten een structuur van een tekst kunnen onderscheiden (bijvoorbeeld: inleiding-kern-slot omdat ze daar bij het schrijven ook gemak van kunnen hebben)
5. Kinderen moet in staat zijn aan te geven dat de benadering van kennisteksten anders is dan van verhalende teksten. Bij verhalende teksten is het visualiseren een belangrijke vaardigheid om een tekst te kunnen volgen. Zie voor de verhalende teksten de opmerkingen in het voorafgaande van dit paper.
6. Het voorafgaande moet bij voorkeur zelfstandig door kinderen kunnen worden uitgevoerd en niet alleen aan de hand van de leerkracht.
Als we deze 6 basisvaardigheden nu eens centraal gaan stellen. Dat is aanzienlijk transparanter dan de 300 doelen die in de voorstellen voor de nieuwe kerndoelen opgesloten zijn.
