parels in het onderwijs

Inhoud van deze pagina

Op deze pagina wordt een analyse gegeven van de huidige situatie met betrekking tot het leesonderwijs in de basisscholen.Opgelet: de analyses zijn nog under construction.

Analyse

Het grootste deel van deze website is gericht op de parels en de info's. De presentatie van de parels heeft te maken met het eenzijdig generaliserend typeren van het onderwijs. Ja, er kunnen en er moeten veel dingen beter, maar er zijn toch al veel scholen bezig met die verbeteringen. In het nu volgende zal het kompas van die verbeteringen worden gepresenteerd. Daarbij worden drie van de 12 thema's besproken.

Technisch lezen
Begrijpend lezen
Leesmotivatie

Als startillustratie stond oorspronkelijk rechts een pagina uit De Telegraaf van 6 december 2023 over het PISA-onderzoek waarin het woord -Rampzalig- voorkwam, maar op basis van het statement van Nick de Koning hebben we dat plaatje toch achterwege gelaten.

" En laat tijdens studiedagen en presentaties de verontrustende headlines lekker achterwege. Onze intrinsieke motivatie is voldoende aanleiding om tot beter onderwijs te komen.

Nick de Koning (MSc | Onderwijs met verbinding & verwondering) op LinkedIn van 8 december 2023.

Technisch lezen

1. De uitvoering van de ondersteuningsniveaus kan beter

Uit onderzoek van de inspectie van 2019) blijkt dat ruim de helft van de scholen niet het volledige aanbod van de zorg (ondersteuningsniveau 1, 2 en 3) realiseerde en dus de zorg niet op orde heeft. Ook uit een kleinschalig onderzoek van Zijlstra et al. (2023) onder 9 scholen bleek dat de helft van de scholen matig tot onvoldoende scoort op de factor 'extra tijd voor risicolezers' in groep 3'. Dat betekent dat de ondersteunings-niveaus nog beter gestalte moeten krijgen in het dagelijkse onderwijs. Uit ander onderzoek (Koning, 2024) bleek dat 30% van de scholen geen speciale middelen gebruikt voor kinderen met leesproblemen.

2. Het is aan te bevelen minder te racen
Veel scholen racen nog met de kinderen. Daarbij moeten kinderen rijen met woordjes lezen en wordt aan de hand van een stopwatch steeds gekeken of het ook steeds sneller kan.
Ze doen dat omdat ze denken dat snel kunnen lezen van belang is voor het begrijpend lezen. Uit onderzoek (Koning, 2024) is echter gebleken dat dat niet nodig is. Een redzaam leestempo van één woord per seconde is voldoende. Zie ook de link naar de pagina over het redzaamheidslezen.

3. Het is aan te bevel; bij de toetsscores van woordtoetsen niet alleen naar de eindscore te kijken
Stel een kind leest 120 woorden op een leestoets die uit drie kaarten, met woorden van verschillende typen (mkm- mmkmm, meerlettergrepig) bestaat. Die score van 120 kan tot stand komen door een hoge score voor de mkm-woorden en een hoge score voor het lezen van mmkmm-woorden en weinig woorden gelezen bij de meerlettergrepige woorden. Dan kan de totaalscore van 120 wel gewenst zijn, maar is de leesprestatie toch ongewenst omdat kinderen nog te weinig meerlettergrepige woorden kunnen lezen. Dat betekent dat er per peilmoment normen per kaart en per woordtype beschikbaar moeten zijn.

naar parels en info's

Begrijpend lezen

1. De prestatie op het gebied van het verdiepend begrip kunnen nog beter.
Dat verdiepend begrip komt aan de orde bij:

-het bepalen van relaties in de tekst zoals oorzaak en gevolg, middel-doel, probleem-oplossing
-het close reading in de ware zin van de betekenis zoals weergegeven in deze link.

2 De inferentiële vaardigheden moeten nog meer geoefend worden. Dat is het lezen tussen de regels door.

3. Het reflecteren op een tekst moet nog beter beheerst worden.

4. De vraagstellingen en opdrachten in de lessen dienen ontwikkelend te worden vanuit de focus van kennis en inzichtvermeerdering.
Dat klinkt vaag en theoretisch, maar is geconcretiseerd in deze link over de veranderende focus.

5. Begrijpend lezen dat tot tekstbegrip moet leiden, is vaak nog een geïsoleerd vak, maar zou deel uit moeten maken van het wereldoriëntatie-onderwijs. Uit onderzoek is gebleken dat geïntegreerd begrijpend lees- en zaakvakkenonderwijs de leesmotivatie vergroot, maar ook het tekstbegrip ten goede komt. (Van Roij en Gijsel, 2022)

6. Werk met rijke teksten
Van Koeven hield in Trouw van 6 december 2023 een pleidooi voor het gebruiken van rijke en lange teksten. Zij vindt het een denkfout als men voor de zwakke lezers en de kinderen uit gezinnen waar Nederlands niet de moedertaal is eenvoudige teksten gebruikt. Dat is een legitieme insteek, hoewel in afdeling Leesproblemen en dyslexie voor een combinatie-aanpak wordt gepleit.

7. Er kan nog meer en beter instructie worden gegeven.
Meestal wordt dan de directe instructie genoemd. De EDI is zeker bruikbaar, maar op deze site zal zeker ook worden aangegeven dat dat maar een deel van de didactiek van het begrijpend lezen kan zijn.

8. Begrijpend lezen zou nog meer gericht moeten zijn op het aan te leren proces.
Die procesgerichte benadering is beschreven in een info op deze link.

naar parels en info''s

Leesmotivatie

1. De derde weg
Als aan leerkrachten wordt gevraagd wat zij doen op het gebied van de bevordering van de leesmotivatie, komen er meestal 2 activiteiten naar voren:

1. activiteiten met boeken

2. vrij lezen in de klas.

Waar nog te weinig aandacht voor is, is de derde weg, namelijk het gebruik van de verbeeldingskracht bij het lezen. Het is belangrijk bij het lezen de motivatie voor het lezen uit de kracht die het lezen zelf te laten komen. Voor veel kinderen kan het stimulerend zijn te ontdekken dat lezen meer is dan het letterlijk verwerken van wat er gedrukt staat. Kinderen moet ervaren dat het leuk is er zelf dingen bij te bedenken, die niet gedrukt zijn.

2. Het belang van awareness-activiteiten
Voldoening en besef van de functie van het lezen kunnen er komen door arwareness-momenten. Dat zijn momenten waarop de leerkracht aangeeft en na vragen laat vertellen:
hoe belangrijk het is om iets te weten (Dit extrinsieke gegeven moet geleidelijk leiden tot intrinsieke motivatie).
hoe belangrijk het is iets te begrijpen (Dit extrinsieke gegeven moet geleidelijk leiden tot intrinsieke motivatie).
dat het lezen je kan helpen om andere mensen te begrijpen
dat je gelachen hebt om iets dat je gelezen hebt
dat je door het lezen na gaat denken over jezelf
dat je graag nog meer wilt weten van wat je gelezen hebt.
dat je je helemaal mee hebt laten slepen door het verhaal. (Deze ervaring kan leiden tot leesmotivatie)
dat het spannend was om iets te lezen
dat je iets gelezen hebt dat je nog niet wist of kende
dat het praten over wat je gelezen hebt, helpt om je groepsgenoten beter te leren kennen en begrijpen.